Džemat Tekijska džamija – Konjic – Mehmed-čauševa džamija – Džemat Tekijske džamije obuhvata naselja Orašje 1 i Orašje 2. koja gravitiraju Tekijskoj, Mehmed-čauševoj džamiji u Konjicu.
Džamiju je sagradio Muhamed-Mehmed-čauš, sin hadži Abdijin, koji je porijeklom iz Konjica. Za ovu džamiju je napisana vakufnama 1622. godine (hidžretske godine 1031). Za podizanje ove zadužbine od svog imetka Mehmed-čauš je izdvojio 700 hiljada srebrnih akči. Pretpostavlja se da je od vakifa jedna polovina bila namijenjena za gradnju džamije, a druga za njeno izdržavanje (Mulić, 2003, str. 168).
Džamija je dobila naziv Tekijska zato što je uz nju postojala tekija helvetijskog reda, što je navedeno u vakufnami Mehmed-bega:
«U haremu Tekijske džamije će biti jedna kuhinja, drvarnica i tekija sa deset odjeljenja za siromahe i derviše. Tekija treba imati svoga starješinu (šejha)…. »
Prevod natpisa na ploči koja se nalazi na ulazu džamije ispisan je u stihovima na turskom jeziku koji glasi:
Mehmed-beg tražeći Božije zadovoljstvo
Nije žalio truda ni imetka i podigao je ovo veliko djelo
Zato za dobrotvora dom učiniše svi anđeli nebeski
I rekoše džamiji kronogram:
«Neka je od Boga primljeno ovo dobro djelo».
1058/1648/1649/
(Mujezinović, 1998, str. 427-428)
Ne zna se tačna godina izgradnje Tekijske džamije u Konjicu, ali na osnovu podataka koji su pronađeni o tome postoje različita mišljenja pojedinih autora.
Neki od autora (Kreševljaković, Hasandedić, Mujezinović) tvrde da je prvu džamiju sagradio Hudoverdi čauš 1579. godine, a Mulić smatra da on nema veze sa Tekijskom džamijom.
Vakufnama Muhameda-čauša je napisana 1622. godine, a kao godina izgradnje džamije na natpisu koji se nalazi na njoj je 1648. Vremenska razlika između godine nastajanja vakufname i godine navedene na natpisu iznosi 27 godina. O tome je Mujezinović napisao sljedeće:
«S obzirom da je sačuvana vakufnama iz koje saznajemo da je Tekijska džamija podignuta 1579. godine, možemo tvrditi da se natpis na tarihu odnosi na njenu opravku koja je bila većih razmjera. Vjerovatno je prva džamija koju je sagradio carski čauš (Hudoverdi čauš) Mehmed, koji je po predanju bio iz Konjica, izgorjela ili na neki drugi način porušena, pa ju je ponovo sagradio Mehmed-beg 1648/1649. godine» (Mujezinović, 1998, str. 427-428).
Prema Mulićevom mišljenju, džamija je najvjerovatnije sagrađena između 1622. i 1648/49. godine. Mulić pretpostavlja da su, nakon dužeg niza godina od izgradnje džamije, vjernici odlučili da u znak zahvalnosti podignu pomen-ploču Mehmedu-čaušu i na ploči naveli godinu kada su ploču postavili.
Godine 1848. Ali-paša Rizvanbegović je obnovio Tekijsku džamiju.
Godine 1917. austrougarske vlasti su skinule olovni pokrov sa džamijske kupole, a 1922. godine džamija je ponovo obnovljena (Bajić, 1999, str. 23).
Usljed bombardovanja 1944. godine, džamija je bila oštećena (Bajić, 1999, str. 23).
U toku rata u Bosni i Hercegovini 1992-1995. godine objekat je pretrpio dvadesetak direktnih pogodaka, i to u munaru, kupolu i bočne zidove (podatak dobiven od predstavnika IVZ Konjic).
Opis
Tekijska (Muhamed-čauševa) džamija je jedina potkupolna džamija u Konjicu.
Tekijska džamija pripada tipološkoj grupi jednoprostornih potkupolnih džamija. Džamija ima centralni molitveni prostor koji je natkriven kupolom, natkrivene spoljne sofe i vitku kamenu munaru. U džamiju se ulazi preko poluotvorenih kamenih sofa koje imaju drveni pod. Dimenzije sofa su 13,35 X 4,20 m. Sofe su natkrivene kosim trostrešnim krovom čiji je pokrov bakreni lim. Izvorno, i kupola i sofe su bile pokrivene olovnim limom. Krov trijema se oslanja na dvanaest drvenih stubova. Stubovi imaju dimenzije oko 18 X 18 cm i oslanjaju se direktno na kamen sofa, čija je visina otprilike 60 cm.
Spoljni gabariti džamije su oko 10,0 m X 10,0 m bez sofa. Unutrašnji centralni prostor džamije ima približno kvadratnu osnovu dimenzija oko 8,20 X 8,20 m. Zidovi su kameni, debljine otprilike 80 cm, malterisani iznutra i izvana.
Svi volumeni spoljnog oblika džamije završeni su profilisanim kamenim vijencima koji se javljaju na mjestima na kojim je pokrov prepušten preko vertikalne ravni zida. Sve kupole, kosi krovovi, opšavi, kao i krov munare na ovoj džamiji su prekriveni bakrenim limom.
Kupola leži na osmougaonom tamburu. Prelaz iz kvadratne osnove u tambur ostvaren je preko četiri trompe. Svaka trompa se sastoji od tri kriške koje su na vrhu naglašene lukom. Ovi lukovi zajedno sa četiri slijepa luka čine friz lukova i nalaze se u zoni ispod tambura. U svakom slijepom luku nalazi se po jedan okulus. Sa unutrašnje strane tambur ima ovalni oblik, a njegova spoljna strana ima osmougaonu formu. U svakom polju tambura nalazi se po jedan prozor, ukupno osam prozora. Zidovi osmougaonog tambura na uglovima, sa spoljne strane, ojačani su pilastrima.
Sve unutrašnje zidne površine džamije su malterisane i bojene, i to žutom, svijetložutom, bijelom, zelenom i svijetlozelenom bojom, a kupola plavom bojom .
Izvorno, pod u džamiji je bio izrađen od kamenih ploča, a 1922. godine je zamijenjen drvenim. Današnji pod je daščani i skoro postavljen (podatak dobiven od predstavnika IVZ Konjic).
